عود یکی از قدیمی‌ترین سازهای ساخته‌شده به دست بشر است و اگر قصد خرید این ساز را دارید، مقاله راهنمای خرید ساز عود (بربط) می‌تواند به شما کمک شایانی کند. این ساز فوق‌العاده، در خلق ملودی‌های پیچیده میکروتونال و هارمونی‌های تتراکوردی نقشی اساسی دارد.
عود با ریشه در بین‌النهرین، ابزاری کلیدی برای حفظ دانش و فرهنگ موسیقی در فرهنگ‌های مختلف از جمله یونان باستان و بین‌النهرین بوده است. این ساز زهی-مضرابی بیشتر در موسیقی عربی استفاده می‌شود.
راهنمای خرید ساز عود (بربط)
عود بم‌ترین صدا را در بین سازهای زهی دارد و طول آن حدود 85 سانتی‌متر است. نوازنده این ساز را به صورت افقی روی ران پا قرار می‌دهد و با مضراب به سیم‌های آن ضربه می‌زند. برخلاف سایر سازهای زهی، عود پرده‌بندی ندارد و تکنیک‌های متنوع دیگری روی آن قابل اجراست. در ایران نیز، به ویژه در جنوب و در آهنگ‌های بندری، از این ساز استفاده می‌شود، مانند آهنگ “عاشق بودوم” ناصر عبداللهی.
اندازه عود در کشورهای مختلف متفاوت است؛ به طور مثال، در کشورهای عربی اندازه این ساز بزرگتر از دیگر کشورهاست، در حالی که در ایران اندازه متوسطی دارد و در ترکیه کوچک‌تر است.
کلمه بربط به معنای “شکل مرغابی” (بط) است و در زبان عربی به این ساز “عود” می‌گویند که به معنی “چوب” است.
تاریخچه ساز عود
می‌توان گفت عود یک ساز ایرانی است، اما سال‌ها در ایران به فراموشی سپرده شد و در کشورهای عربی و ترکی بیشتر نواخته می‌شد. پیدایش این ساز به دوران ساسانی برمی‌گردد و پس از آن به سایر کشورها راه پیدا کرد. در دوران عباسی، عود توجه خاصی را به خود جلب کرد، به طوری که تصاویری از این ساز روی ظروف و سکه‌های آن زمان وجود دارد.
از حدود 50 سال پیش، دوباره این ساز در ایران رواج پیدا کرده و اکنون در بسیاری از گروه‌های نوازندگی ایران حضور دارد. از جمله اساتید معروف عود نوازی می‌توان به منصور نریمان، محمود رحمانی‌پور و ارسلان کامکار اشاره کرد.
اجزای ساز عود
- کاسه و صفحه رویی ساز: عود دارای کاسه‌ای گلابی شکل است که از تکه‌های چوب به هم چسبیده ساخته شده است. جنس چوب (معمولاً از درخت کاج) تاثیر زیادی بر کیفیت صدای ساز دارد. دو دایره مشبک به نام “گل” روی این ساز قرار دارد که به خروج صدا کمک می‌کند.
- سیم‌گیر و خرک: خرک یک قطعه چوبی است که در پایین صفحه رویی نصب می‌شود و شیارهایی برای عبور سیم‌ها دارد. سیم‌گیر در انتهای کاسه قرار دارد و سیم‌ها به آن متصل می‌شوند.
- دسته ساز: دسته عود کوتاه است و به کاسه و سر پنجه متصل می‌شود. در قدیم، روی دسته دستان‌بندی انجام می‌شد، اما امروزه این کار کمتر رایج است.
- سر پنجه و گوشی‌ها: سر پنجه محفظه‌ای توخالی است که گوشی‌ها در آن قرار می‌گیرند و معمولاً دارای 10 گوشی برای کوک کردن 10 سیم ساز است.
- شیطانک: شیطانک قطعه‌ای باریک است که بین دسته و سر پنجه قرار دارد و سیم‌ها از آن عبور می‌کنند.
- سیم: عود معمولاً دارای 10 سیم (دوتایی) است که هر دو سیم یک کوک مشترک دارند. جنس سیم‌ها معمولاً از زه، نایلون و ابریشم تابیده با روکش فلزی است.
- مضراب: مضراب معمولاً از پلاستیک نرم یا پرنده‌های خاص ساخته می‌شود و نوازنده با آن به نواختن می‌پردازد.
نکات خرید ساز عود
- جنس چوب: مهم‌ترین نکته برای صدای مطلوب این ساز، جنس چوب کاسه آن است. اطمینان حاصل کنید که چوب هیچ برآمدگی یا فرورفتگی ندارد.
- تمیزی و ظرافت ساخت: به تمیزی و ظرافت ساخت اجزای ساز توجه کنید.
- کیفیت ساز: بهتر است مبتدیان از سازهای ارزان قیمت و مشقی استفاده نکنند، زیرا ممکن است کوک و تنظیم مناسبی نداشته باشند.
- گوشی‌ها: بررسی کنید که گوشی‌ها لقی نداشته باشند و به درستی در سر پنجه قرار گرفته باشند.
- آزمایش صدای ساز: هنگام خرید، ساز را بنوازید و تغییرات کوک را بررسی کنید.
- سازندگان معتبر: از سازندگان معتبر خرید کنید و به برندهای معروف توجه کنید.
یادگیری ساز عود
امروزه در بسیاری از آموزشگاه‌ها آموزش عود ارائه می‌شود و اساتید با تجربه‌ای در این زمینه فعالیت دارند. در مراحل اولیه آموزش، به نت‌خوانی و آشنایی با جای نت‌ها روی ساز پرداخته می‌شود و استاد به تدریس قطعات زیبا می‌پردازد. توجه به سبک و فنون استفاده از مضراب و نوانس‌های مختلف نیز اهمیت دارد.
