معرفی ساز باغلاما(دیوان)
برای خرید باغلاما، شما با سه نوع مختلف از این ساز روبرو هستید که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. به عنوان مثال، باغلامای دسته بلند (دیوان) دارای تعداد پرده‌های بیشتری است و دسته آن نیز بلندتر از باغلامای دسته کوتاه میباشد. این تفاوت‌ها تأثیر زیادی بر روی نحوه نواختن این دو نوع ساز دارند.
در نواختن ملودی با دیوان، به علت تعداد پرده‌های بیشتر، نوازنده می‌تواند بهتر بر روی سیم اول مانور دهد و از طول دسته استفاده کند. در حالی که در باغلامای دسته کوتاه، همان ملودی ممکن است بر روی سیم‌های دیگر اجرا شود و نوازنده می‌تواند بر روی عرض دسته نیز مانور بیشتری داشته باشد.
باغلامای الکتریک نیز یکی از انواع محبوب این ساز است که به دلیل قابلیت‌های جدیدش، از حالت آکوستیک خارج شده است. این ساز امکان اتصال به سیستم‌های صوتی همانند آمپلی‌فایر و افکت‌ها را فراهم می‌کند و به نوازنده اجازه می‌دهد تا صدها صدای جدید و متنوع از این ساز تولید کند. با در نظر گرفتن این تفاوت‌ها، انتخاب بهترین نوع باغلاما بستگی به سلیقه و نیازهای نوازنده دارد.
معرفی اجزای باغلاما
- کاسه طنینی : باغلاما نیز مانند سازهای مشابه دیگر دارای دو نوع کاسه میباشد. نوع اول یکپارچه یا اصطلاحا یک تکه ساخته می‌شود و نوع دوم به صورت ترکه ای میباشد. ترکه ای بدین معناست که ترکه‌های چوب در کنار هم قرار گرفته و شکل کاشه را تشکیل می‌دهند. برای ساخت کاسه اغلب از از تنه درختانی چون توت، شاه بلوط، آلوش، افرا، ماهون و.. استفاده می‌شود.
- صفحه ساز: این بخش بر روی دهانه کاسه قرار گرفته و خرک بر روی آن نصب می‌شود. صفحه رویی معمولا از چوب درختانی مانند افرا، کاج، صنوبر و.. ساخته شده و نقش مهمی در کیفیت و طنین صدا دارد.
- دسته و پرده ها : دسته نیز باید استحکام لازم و راحتی کافی برای نواختن را داشته باشد. برای ساخت دسته معمولا از چوب‌هایی مانند بلوط، گردو، ماهون و… استفاده می‌شود. پرده‌ها نیز عموماً از نخ پلاستیکی تهیه می‌شوند. تعداد پرده‌ها در باغلامای دسته کوتاه ۱۹ و در باغلامای دسته بلند ۲۴ عدد است.
- گوشی ها : گوشی‌ها بر روی سر دسته ساز قرار می‌گیرند. ۷ عدد گوشی وجود دارد که دقیقا به اندازه سیم‌ها می‌باشند. ۴ سوراخ در سمت روی سر دسته و ۳ سوراخ در طرف کناریه آن ایجاد شده که گوشی‌ها داخل آن‌ها قرار می‌گیرند. سیم‌ها نیز به دور گوشی‌ها پیچیده شده و به وسیله آن‌ها نیز کوک می‌شوند.
- خرک – شیطانک – سیم گیر : این سه بخش وظیفه نگه داری سیم‌ها را بر عهده دارند. خرک در بخش میانی صفحه قرار گرفته و سیم‌ها بر روی شیارهای روی خرک قرار می‌گیرند. کار شیطانک نیز با خرک مشابه است با این تفاوت که شیطانک در انتهای دسته قبل از سر پنچه قرار گرفته است. سیم گیر نیز در انتهای صفحه بر روی لبه کاسه مستقر شده تا سیم‌ها در بین شیارهای آن گیر کند و ثابت بمانند.
- سیم ها : امروزه اغلب از سیم‌های فولادی که صدای بهتری می‌دهند استفاده می‌شوند. باغلاما دارای ۷ عدد سیم است. این سیم‌ها به سه گروه سه سیم، دو سیم و دو سیم تقسیم می‌شوند که در ادامه به نحوه کوک آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
کوک باغلاما
ساز باغلاما و سازهای هم خانواده آن در سبک‌های گسترده ای از جمله مقام‌های موسیقی ترکی، کردی، عربی، ترکیه ای و ارمنی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد بنابراین می‌تواند کوک‌های متفاوتی داشته باشد اما رایج‌ترین آن‌ها را در ادامه نام برده‌ایم :
- کوک بوزوک یا کارا (Sol, Re, La)
- کوک باغلاما (La, Sol, Re)
- کوک مستزاد (Fa, Re, La)
- کوک میسکت (Fa#, Re, La)
باغلاما بهتر است یا دیوان
باغلاما سازی مربوط به فرهنگ ترکی است و دسته و کاسه ای کوچک‌تر دارد اما دیوان در مناطق کردستان ایران، کردستان عراق و ترکیه دارای پیشینه فرهنگی است. دیوان را با نام باغلامای دسته بلند نیز می‌شناسند. دیوان کاسه ای بزرگ‌تر و دسته ای بزرگ‌تر دارد به همین دلیل گستره صدایی بیشتری را در بر می‌گیرد و همینطور حجم صدای بیشتری نیز دارد. اما این بزرگ‌تر بودن باعث شده تا روند ساخت سخت‌تری نیز داشته باشد و سازنده‌ها نتوانند کاسه دیوان را به صورت یک تکه بسازند. دیوان‌ها کاملا به صورت ترکه ای ساخته می‌شوند
