برای اولین بار ملودیکا در اروپا و در کشور ایتالیا توسط فردی به اسم آندری بورل ،ساخته شد و در سال ۱۹۵۰ میلادی کمپانی هونر شکل جدیدتر این ساز را عرضه کرد که در واقع شکل امروزی این ساز است.در ۱۹۶۰ ملودیکا به ابتکار استفان مایکل ریش که یک موزیسین مینیمالیست بود در قطعه ای به اسم ملودیکا استفاده کرد.
ساز ملودیکا چیست؟
ملودیکا یک ساز موسیقی بادی است اما نقش سوراخهای سازهای بادیای همچون نی و ریکوردر اینجا به عهده کلیدهای کیبورد است که معمولا دو یا سه اکتاو را پوشش میدهند. حالا معلوم شد که چرا به ملودیکا “ارگ دمنده” هم میگویند. درواقع دمیدن در صفحه کلید از طریق یک لوله پلاستیکی یا یک نازل کوچک به اندازه شصت دست که در انتهای ساز تعبیه شده، صورت میگیرد. اما از طرف دیگر به ملودیکا، “سازدهنی کیبورد دار” نیز گفته میشود، چون سیستم کار آن شبیه ساز دهنی است.ساز ملودیکا به سبب اینکه شباهت ساختاری با ساز پیانو دارد و همچنین امکان نواختن ملودیک و پولیفونی و در عین حال بادی بودن ساز است، قابلیت های اجرایی فراوانی در گروه ها و اجراهای تکی دارد. این ساز به عنوان ساز مکمل برای نوازندگانی که علاقمند به ساز پیانو و همچنین خواستار جا به جا کردن ساز و همراه داشتن آن در جای های مختلف دارند بسیار مناسب است.
تاریخچه ساز ملودیکا
فیل مور در قطعاتی از آلبوم همین حالا برای نخستین بار ملودیکا را بکار گرفت. بعد ها نوازنده شهیر برزیلی هرمتو پاسکول ملودیکا را همراه با خواندن آواز مورد استفاده قرار داد. استفاده ملودیکا توسط نوازنده ای به نام آگوستوس پابلو دلیلی برمشهور شدن هر چه بیشتر ملودیکا شد. در بین کشورها در جامائیکا این ساز از هواداران زیادی برخوردار بود و سازی محبوب دربین مردم آن کشور به حساب می آید.
بعدها با گسترش این ساز طرفداران بسیاری را در سر تا سر جهان به خود اختصاص داد و همچنان علاقه مندان زیادی در بین موزیسین ها چه تک نوازی، همنوازی و همراه با ارکستر پیدا کرد.پیانیست شهیر سامان احتشامی از نخستین افرادی بود که در ایران این ساز را مورد استفاده قرار داد.در حال حاضراین ساز با توجه به امتیازاتی که دارا می باشد مثل سبک بودن و شکل جذابی که دارد هواداران بسیاری را در میان اهالی هنر و هنرجویان ایرانی کسب کرده است.
اجزا و ساختار ساز ملودیکا
این ساز بادی دارای کلیدهایی است است که در پیانو با نام کلاویه شناخته می شود و به آن کیبورد نیز گفته می شود. این ساز دارای مخزن هوا و یک نی است که به دهانه ساز متصل می شود.
به طور کلی اجزای ساز ملودیکا شامل
- لوله
- سرساز یا قمیش
- کیس
- بدنه پلاستیکی
- صفحه زبانه ها
- کیبورد
است.
جنس این ساز پلاستیکی و در برخی موارد چوبی است. سازی سبک کمتر از یک کیلو و دارای حدودا ۳۷ کلید است.
انواع ملودیکا
ملودیکا دارای محدوده صوتی متفاوت است که گستره صوتی آن دارای حجم صدای دو تا سه اکتاو است. با توجه به محدوده صوتی ساز شکل ظاهری آن نیز متفاوت است و دارای انواع زیر است:
- ملودیکای سوپرانو و آلتو: این مدل نسبت به انواع دیگر صدای قویتر و نازکتری دارد. طوری طراحی شده است که روی کیبورد دست چپ کلیدهای سیاه و دست راست کلیدهای سفید را حرکت می دهد.
- ملودیکای تنور: این نوع ملودیکا دارای صدای پایین و بم تر نسبت به ملودیکای سوپرانو و آلتو است. کیبورد توسط دست راست نواخته می شود و دست چپ شاسی پشت ساز را نگه می دارد. در واقع تنور با اضافه شدن لوله ای به ملودیکا و توسط دو دست نواخته می شود.
- ملودیکای باس: باس کاربردی و رایج تر در بین نوازندگان حرفه ای است که می توان با آن صداهای زیر و بم کامل را اجرا کرد. این نوع از ملودیکا از قیمت بالایی برخوردار است.
- آکوردینا: از جنس فلز است اما نوع چوبی آن نیز موجود است. از آنجا که کیبورد آن شبیه آکاردئون کروماتیک است و مانند آن عمل می کند به ملودیکای آکوردینا معروف است.
ساز ملودیکا برای کودکان
احتمالاً بارها صدای ساز ملودیکا را در آهنگهای معروف پاپ ، راک ، جاز و حتی پانک از سراسر جهان شنیدهاید . ملودیکا که توسط هونر در دهه 1950 اختراع شد ، صدای یک ساز بادی را با تطبیق پذیری آکاردئون کلید پیانو ؛ ترکیب می کند . این باعث می شود نه تنها یک ساز مبتدی محبوب ، بلکه ابزار انتخابی برای هنرمندان همه ژانرها باشد . ملودیکا که با یک یا هر دو دست قابل نواختن است ، نوازنده می تواند به صورت ایستاده هم آن را بنوازد ، که آن را برای نمایش های صحنه ای مانند ارکستر عالی می کند . در حالت کلی ملودیکا یک ساز نی آزاد دستی است که شبیه ساز پمپی یا سازدهنی می باشد . دارای یک صفحه کلید موزیکال در بالا است و با دمیدن هوا از طریق دهان در سوراخی که کنار ساز قرار می گیرد ، نواخته می شود . صفحه کلید معمولا دو یا سه اکتاو را پوشش می دهد . ملودیکا ها کوچک ، سبک و قابل حمل هستند و بسیاری از آنها برای بازی و آموزش به کودکان طراحی شده اند . ملودیکا ها در برنامه های آموزشی موسیقی به ویژه در آسیا ، محبوب هستند
نحوه نواختن ملودیکا
ملودیکا که سازی بادی است همانند ساز دهنی و پیانو عمل می کند. با توجه به ساختار آن که شامل لوله پلاستیکی و کیبورد است، با فشردن کلیدها و فوت کردن در لوله دهنی جریان هوا موجب ارتعاش زبانه ها می شود و صدا تولید می کند. هوا از طریق لب نوازنده به سمت کلید ها حرکت می کند. بم یا زیر بودن صدا به حجم هوا و میزان لرزش سیم ها بستگی دارد.
برای نواختن نوازنده با توجه به انواع ساز از یکی از دست ها برای نگه داشتن ساز و از دست دیگر برای نگه داشتن کلاویه ها که در پشت ساز قرار دارند استفاده می کند.
این ساز را هم به حالت ایستاده و هم به حالت نشسته می توان نواخت. ملودیکا اگر چه شبیه ساز دهنی است اما زیر و بم کردن نت ها در آن نسبت به ساز دهنی سخت تر است.
با فوت کردن در لوله ای که در این ساز قرار دارد و خروج هوا از دکمه هایی که در ساز در نظر گرفته شده است، صدا تولید می شود.
در واقع در سمت چپ این ساز دهانه ای برای وارد کردن هوا موجود است که با فوت کردن در آن صدا تولید می شود همچنین در سمت چپ هم دکمه ای برای خروج هوا موجود است. این دکمه هنگامی که ساز به سمت پایین قرار می گیرد فشرده می شود.
طریقه کارکرد ملودیکا چیست و چگونه صدا را تولید میکند؟
ملودیکا به خانوادهی سازهای بادی با زبانه آزاد تعلق دارد. سازهایی که از زبانه آزاد برای تولید صدا استفاده میکنند، با گذشتن هوا از روی یک زبانه فلزی یا سنتیتیک که در یک قاب نصب شده و به یک فرکانس خاص تنظیم شده، صدا تولید میشود. در هنگام نواختن هارمونیکا، نوازنده هوا را مستقیماً از روی زبانهها میگذراند. از طرف دیگر، آکاردئون از مجموعهای از بالنها برای ایجاد جریان هوا استفاده میکند. اما ملودیکا کمی متفاوت است. این ساز دارای یک صفحه کلیدها به سبک کیبورد پیانو است. هنگامی که نوازنده هوا را به داخل دهانه میدمد، یک کلید را فشار میدهد. در نتیجهی این عمل یک حفره باز میشود و هوا از روی زبانهی مربوطه عبور میکند. هوا باعث لرزش زبانه شده و این لرزش شکل جریان هوا را به چیزی به نام موج صوتی، تغییر میدهد. این صدا همانی است که میشنویم.
برای هر نت در یک ملودیکا یک زبانه جداگانه وجود دارد. هرکدام اندازهای متفاوت دارند – هرچه زبانه کوچکتر باشد، نت بالاتری تولید میکند.
بهترین برندها برای خرید ساز ملودیکا
- برند مکستور: یکی از برندهای فوقالعاده باکیفیت موجود در بازار که همه نیازهای نوازنده رو به خوبی و دقیق برطرف میکنه.
- برند هوهنر: یکی از برندهای شناخته شده در حوزه سازهای بادی هست و تمام محصولات این برند در دنیا بخاطر کیفیت صدای بالا، فوقالعاده پرفروش و از قیمت مناسبی هم برخوردارن.
نکات مهم هنگام خرید ساز ملودیکا
در شروع یادگیری هر ساز نیاز داریم سازی مناسب از جهات مختلف تهیه کنیم. برای خرید ملودیکا مناسب برای شروع یادگیری نیز در ابتدا باید به نکاتی توجه کنیم تا از انتخاب غلطی که نهایتا ما را از موسیقی دورتر میکند اجتناب کنیم. هنگام خرید ساز باید به موادری همچون جنس بدنۀ ساز، متریال به کار گرفته شده، وزن ساز ، صدای خروجی و قیمت آن توجه کنیم. به طور خلاصه سازی که تهیه میکنیم نباید خیلی گران قیمت باشد چرا که ممکن است اصلا به این ساز و نواختن آن علاقهمند نشویم و در این صورت فقط بودجهای را برای خرید ساز هدر دادهایم. پس از مطمئن شدن از علاقهای که به این ساز دارید و هدفی که برای خود در نظر کرفتید میتوانید اقدام به تهیۀ ملودیکاهای حرفهای بکنید.
همچنین تهیۀ یک ساز ارزان قیمت هم توصیه نمیشود. زیرا نه تنها باعث پیشرفت شما نمیشوند بلکه در تولید برخی سازها از متریال بسیار بی کیفیتی استفاده میشود که نواختن با این سازها فقط شوق و ذوق شما را نسبت به نوازندگی از بین میبرند. پس باید با در نظر گرفتن تمام موارد و مشورت با افرادی که در این زمینه تخصص دارند اقدام به تهیۀ سازی مقرون به صرفه بکنید. در این صورت هم از نوازندگی لذت میبرید و هم اگر قصد ادامه دادن این راه را نداشتید چیز زیادی از دست نمیدهید.
جنس بدنۀ ساز
در اکثر مواقع جنس بدنۀ سازی که تولید میشود از پلاستیک است اما در سازهای با کیفیتتر از آلومینوم نیز استفاده میکنند. استفاده از آلومینیوم در بدنۀ این ساز امکان تولید صدایی گرمتر و شفافتر را به نوازنده میدهد و نیز در مقابل ضربات مقاومتر است. همچنین به این مورد هم باید توجه کنید که ساز از لحاظ فیزیکی هیچ شکستگی یا خوردگی نداشته باشد.
مواد استفاده شده در ساز
از آلیاژ فلزهای مختلفی مانند طلا، نقره و فلزهای ارزانتر در ساخت تیغههای ملودیکا استفاده میشود. طبیعتا هرچه فلز به کار رفته در آلیاژ گرانتر باشد صدای تولید شده از ساز کیفیت و البته قیمت بالاتری دارد.
صدای تولید شده
مورد دیگری که برای تهیۀ ملودیکای مناسب یادگیری باید به آن توجه کنید، صدای تولید شده از ساز است. هرچند که در سازهای گران قیمتتر از جنس و متریال با کیفیتتری استفاده شده است. اما این به آن معنا نیست که تمام سازهای قیمت پایین صدادهی مناسبی نداشته باشند.فراموش نکنید که شما فعلا تازه کار هستید و فقط میخخواهید با یک ساز مناسب آموزش ببینید. لازم نیست حتما بهترین ساز موجود را برای شروع در دست بگیرید. به این نکته نیز توجه کنید که در برخی موارد استثنا سازهای گران قیمت ممکن است صدای نامناسبی تولید کنند که در این صورت باید این موضوع را به فروشندۀ ساز اطلاع دهید.
تیم نواکده هنگام بررسی و انتخاب ساز ملودیکا مناسب برای کودکان و بزرگسالان برای شروع یادگیری، به تمام نکات بالا دقت کردهاند.
ملودیکا مناسب برای شروع یادگیری
اکنون که به این توضیحات در مورد خرید ملودیکای مناسب برای شروع پرداختیم وقت آن است که به طور مختصر به معرفی چند ساز مناسب برای شروع یادگیری بپردازیم.
1. ملودیکا هوهنر مدل Ocean Blue
ملودیکا هوهنر یکی از معروفترین و بهترین برندهای ساخت ملودیکا میباشد. محبوبیت این برند آلمانی در تولید سازهایی که برای شروع یادگیری ملودیکا مناسب هستند، مثال زدنیست. مدل Ocean Blue دارای 32 کلید است. با این ساز شما قادر به نوازندگی در 2/5 اوکتاو خواهید بود. از مزیتهای این ساز میتوان به وزن سبک و عایق هوا بودن آن است که از نشستی هوا در ساز جلوگیری میکند. این ملودیکا 2 مدل دهنی دارد. یکی حالتی که باید ساز را به دهان خود نزدیک کنید و اقدام به نوازندگی کنید که این حالت بیشتر مناسب اجراهای ایستاده است.
حالت دیگر استفاده از شلنگی است که به ساز متصل میشود. استفاده از این شلنگ آزادی عمل شما در نوازندگی را افزایش میدهد. این ساز دارای کیسی مخصوص است ک از آن میتوانید به عنوان پایه نیز در زیر ملودیکای خود استفاده کنید.
2. ملودیکای سوزوکی مدل Study-32
ملودیکا سوزوکی یکی دیگر از برندهای مطرح در طراحی و تولید ملودیکا که شهرت زیادی هم دارد، محصول کشور ژاپن است. این ملودیکا نیز دارای 32 کلید است و امکان نوازندگی در 2/5 اوکتاو را به شما میدهد.
از مزیتهای این ملودیکای سوزوکی Study-32 همانطور که از اسم مدل آن مشخص است، میتوان به اندازۀ کوچکتر آن اشاره کرد. هدف از طراحی و ساخت این ساز، راحتتر کردن نوازندگی برای کودکان است. اما کیفیت صدای بالا و شفافی که این ملودیکا ارائه میدهد، بزرگسالان را نیز ترغیب کرده تا از این ساز در اجراهای تکی یا گروهنوازیشان هم استفاده کنند.
3. ملودیکای هوهنر مدل Student 32
ساز بعدی که معرفی میکنیم باز هم مربوط به برند آلمانی هوهنر است. این ساز دارای 32 کلید است و یکی از بهترین مدلهای هوهنر در ای رنج قیمت میباشد. این ساز توانایی نوازندگی تا 2/5 اوکتاو (از F تا C) را برای نوازندگان فراهم میکند. برخلاف راسم این از، طراحی آن فقط مختص به نوازندگان مبتدی یا کودکان نمیباشد. چرا که این ساز ارائه دهندۀ کیفیت صدایی بسیار قابل قبول در مقایسه با قیمت خود است. ملودیکای هوهنر مدل Student 32 در 3 رنگ آبی، قرمز و مشکی تولید میشود.
4. ملودیکای هوهنر مدل Airboard 37
آخرین ملودیکای مناسب برای یادگیری که در این مقاله معرفی میشود هم از برند هوهنر است. این مدل از ساز هوهنر دارای 37 کلید است و به شنا امکان نوازندکی در 3 اوکتاو را میدهد. یکی از نکات ویژۀ این ساز عیق هوا بودن آن است. یعنی در حالتی شما در حال نوازندکی با ساز نیستید هوایی وارد آن نمیشود که این مورد منجربه افزایش عمر ساز شما میشود. از دیگر نکات لازم به ذکر نرم بودن کلیدهای این ساز حین نوازندگی است که حس خوشایندی را برای هر نوازندهای ایجاد میکند.
میتوان ملودیکای هوهنر مدل Airboard 37 را یکی از مقرون به صرفهترین سازهای ملودیکا، با توجه به قیمتی کم و کیفیتی بالا، دانست.