ساز قیجاق

ساز قیجاق یکی از سازهای سنتی و محبوب در ایران است که جایگاه ویژه‌ای در موسیقی محلی و مقامی کشور دارد، به ویژه در مناطق شمالی مانند مازندران و گیلان. این ساز به خاطر صدای زیبا و دلنشینش شناخته می‌شود و معمولاً از چوب و بدل‌های چرم یا فلز ساخته می‌شود.قیجاق در انواع مختلف و با طراحی‌های متنوع تولید می‌شود و به عنوان یکی از سازهای اصلی در مراسم جشن و عروسی‌ها به کار می‌رود. نوازندگان قیجاق با نواختن این ساز فضایی شاداب و پرانرژی به محافل و رویدادهای فرهنگی می‌بخشند.

از ویژگی‌های بارز قیجاق می‌توان به صدای زیر و ملایم آن اشاره کرد که به خوبی با دیگر سازهای سنتی ایرانی ترکیب می‌شود و حس و حال خاصی را ایجاد می‌کند. نوازندگی با قیجاق نیازمند مهارت و احساس عمیق به موسیقی است که نوازندگان با تمرین و تجربه به آن دست می‌یابند. این ساز نه تنها در محافل عمومی بلکه در محافل خصوصی نیز نواخته می‌شود و هنرمندان با استفاده از آن به روایت داستان‌ها و خاطرات فرهنگی مردم می‌پردازند.در اینجا به طور جامع به ساز قیجاق پرداخته‌ایم و به شما این امکان را می‌دهیم که با تاریخچه، ساختار و نحوه نوازندگی آن بیشتر آشنا شوید.

تاریخچه

ساز قیجاق در اصل یک ساز زهی است که در مناطق مختلف ایران، به خصوص در استان خراسان رضوی، استفاده می‌شود. این ساز از دوران قاجار به عنوان یکی از سازهای محبوب در موسیقی ایرانی شناخته شده است. قیجاق از خانواده سازهای زهی است که در آن از چوب و پوست حیوانات استفاده می‌شود.کمانچه یکی از سازهای اصلی منطقه ترکمن است و همراه با دوتار نواخته می شود که قیجاق نام دیگری برای کمانچه این منطقه است.

کمانچه (قیجق) یکی از ابزار آلات موسیقی ترکمن است که کاسه این ساز درقدیم ازنوعی کدو به نام سوکدی \”sukadi\”تهیه می شده است اما امروزه به علت وجود دستگاه خراطی ازچوب درخت توت تهیه می شود. دسته آن نیز اغلب از چوب درخت زرد آلو وبرخی مواقع ازچوب آلو وچوب های قلم سیاه(گلابی، سیب، عناب وسنجد) تهیه می شود.صفحه رویی کاسه از پوست گربه ماهی(یایین yayin)ویا پوست قلب شتر ساخته می شود. به این صفحه بارده می گویند.

کمانچه کلمه ای فارسی است وبه زبا ن ترکمنی به “قیجق” معروف است . ویکی از ابزار آلات موسیقی قوم ترکمن است. درخصوص تاریخ موسیقی ترکمن اطلاعات دقیقی در دست نیست. طبق روایت ترکمن ها، قدرت اعجاز موسیقی اصیل ترکمن از یک قشون هم بیشتر است.یک بار که برادر “شوکر” بخشی را خان خیوه به اسارت برده بود، بخشی توانست با پیروزی برنوازنده دربار، برادرش را ازچنگ خان نجات دهد ویا داستان “حاجی قولاق” حاکی ازستمی است که براین گروه توسط خان ها وبگ ها رفته است به گونه ای که دست های نوازنده را خان قطع می کند تا دیگر نتواند بنوازد.

ساختار ساز قیجاق

کمانچه ترکمنی دارای سه سیم است که در گذشته ازدم اسب تهیه می شد.امروزه از سیم های ویلون استفاده می شود.آرشه یعنی قسمتی که برروی سیم ها کشیده می شود مقداری از موی اسب را به آن می بندند.دارای پایه ای فلزی با کارکرد سیم گیر نیز به ته کاسه متصل است ونیز دارای دوخرک بالا ( از استخوان) وخرک پایین از چوب است (همت آق)

صدای ساز قیجاق

ساز قیجاق، که به عنوان یکی از سازهای سنتی و محبوب در فرهنگ‌های مختلف شناخته می‌شود، دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که آن را به یک ابزار موسیقی جذاب تبدیل می‌کند. این ساز با بدنه‌ای چوبی و زه‌های نرم و منعطف ساخته می‌شود که به نوازنده امکان می‌دهد تا با استفاده از قوس، صداهای متنوع و زیبایی را تولید کند.

صدای قیجاق به علت ساختار خاص آن، می‌تواند به طور قابل توجهی متغیر باشد. وقتی نوازنده قوس را بر روی زه‌های ساز می‌کشد، ارتعاشات ایجاد شده باعث تولید صدای عمیق و غنی می‌شود که می‌تواند احساساتی از قبیل غم، شادی و حتی نوستالژی را به شنونده منتقل کند. در عین حال، با تغییر در تکنیک نوازندگی و نوع قوس، نوازنده می‌تواند صداهای روشن و تندتری ایجاد کند که انرژی و تحرک بیشتری را القا می‌کند.

نوازندگان با تسلط به تکنیک‌های مختلف، می‌توانند از قیجاق صداهای متنوعی را استخراج کنند. این تکنیک‌ها شامل تغییر در فشار قوس، سرعت کشیدن آن و همچنین استفاده از انگشتان برای تغییر تن صدا هستند. به همین دلیل، قیجاق به یک ساز بسیار انعطاف‌پذیر تبدیل می‌شود که می‌تواند در سبک‌های مختلف موسیقی، از موسیقی کلاسیک گرفته تا موسیقی محلی، به خوبی ایفای نقش کند.

علاوه بر این، قیجاق نه تنها به عنوان یک ساز مستقل بلکه به عنوان یک ساز همراه در گروه‌های موسیقی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. صدای دلنشین و جذاب آن می‌تواند به راحتی با دیگر سازها ترکیب شود و یک هارمونی زیبا ایجاد کند. به طور کلی، قیجاق با قابلیت‌های صوتی و تکنیکی خود، یکی از سازهای بسیار ارزشمند در دنیای موسیقی است که می‌تواند هر شنونده‌ای را تحت تأثیر قرار دهد.

بهترین مدل‌ها

در بازار موسیقی، مدل‌های مختلفی از ساز قیجاق وجود دارد. برخی از بهترین مدل‌های ساز قیجاق عبارتند از:
1. قیجاق سنتی: ساز قیجاق سنتی که به صورت دست‌ساز توسط صنعتگران ماهر ساخته می‌شود، بهترین کیفیت صدا را دارد.
2. قیجاق نیمه صنعتی: این مدل‌ها با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن ساخته می‌شوند و صدایی قابل قبول و با کیفیت ارائه می‌دهند.
3. قیجاق الکترونیک: این مدل‌ها دارای امکاناتی مانند تنظیم صدا و اتصال به سیستم‌های صوتی هستند و برای اجراهای روی صحنه و استفاده حرفه‌ای مناسب هستند.