موسیقی به عنوان ابزاری برای افزایش دانش احساسی و آرامش جسم و روح در انسان‌ها شناخته می‌شود. یکی از مهم‌ترین شرایط برای یادگیری موسیقی، انتخاب ساز مناسب است. سه تار به عنوان یک ساز با قدمت و کاربرد زیاد در موسیقی ایرانی، توجه بسیاری را به خود جلب کرده است. اگر به دنبال خرید سه تار هستید، در این مقاله به ویژگی های خرید سه تار و انواع آن‌ها پرداخته می‌شود تا با توجه به بودجه، سطح و سلیقه‌تان، گزینه مناسبی را انتخاب کنید.
ویژگی‌های خرید سه تار خوب
در زمان خرید سه تار به منظور خرید یک ساز خوب و یا کیفیت باید به خصوصیات ظاهری و صوتی آن توجه شود. منظور از خصوصیات ظاهری ساختار و شکل فیزیکی ساز است که باید از تناسب خاصی در ظاهر، وزن و هماهنگی فیزیکی با بدن نوازنده برخوردار باشد. شخصیت و نوع صدای ساز نیز بیان‌کننده خصوصیات صوتی آن است که عدم شنیدن اصوات مزاحم، تناسب صدا، نرمی صدا و خوشایند بودن آن را شامل می‌شود.
بررسی صدا در خرید ساز سه تار
یکی از مهم‌ترین موارد که در زمان خرید سه تار باید مورد توجه قرار بگیرد، صدای ساز است. سه تار به صورت ذاتی سازی است که صدای کم با حالت گرفته و نهفته دارد که در عین حال بسیار دلنواز و لذت‌بخش است. به منظور اطمینان از صدای سه تار در زمان خرید ساز می‌توان نکات و موارد زیر را مورد توجه قرار داد.
-
- عدم وجود روزنه در بین اتصالات صفحه و کاسه ساز
- همخوانی صدای پایین دسته با صدای بالا
- مفهوم بودن و صدای سیم دوم سه تار
- نرم بودن و طبیعی بودن صدای سیم بم
- همخوانی تمام سیم‌ها با یکدیگر از نظر صدا
چپ‌دست‌ها
خرید سه‌تار برای افراد چپ‌دست ممکن است چالش‌هایی ایجاد کند، زیرا برخی بر این باورند که سه‌تارهای معمول به‌طور خاص برای راست‌دست‌ها طراحی شده‌اند. در حالی که برخی دیگر معتقدند که چپ‌دست‌ها می‌توانند به شیوهٔ مرسوم آموزش ببینند و نوازندگی کنند. هرچند تعدادی از نوازندگان چپ‌دست بدون تغییر در ساختار ساز به‌خوبی نوازندگی می‌کنند، بسیاری از آن‌ها بعد از عدم پیشرفت، به سازندگان سفارش سه‌تارهای مخصوص چپ‌دست می‌دهند. در این میان، مهارت سازنده بسیار مهم است تا بتواند ساز با کیفیتی مناسب برای چپ‌دست‌ها بسازد.
بررسی ظاهر در خرید ساز سه تار
در ابتدا باید تأکید کرد که ظاهر ساز هیچ تأثیری بر کیفیت آن ندارد. ممکن است سه‌تاری با تزئینات متنوع از چوب‌ها و استخوان‌ها ساخته شده باشد، اما این به معنای بهتر بودن کیفیت آن نسبت به سه‌تاری دیگر که فاقد این تزئینات است، نمی‌باشد. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که ظاهر ساز معیار اصلی برای ارزیابی کیفیت آن نیست.
هنگام خرید سه‌تار، مهم‌ترین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، وضعیت فیزیکی ساز است. باید اطمینان حاصل کرد که هیچ ترک یا شکستگی روی کاسه و صفحه ساز وجود ندارد، سیم‌ها دچار اعوجاج نیستند و پرده‌ها سالم و بدون پوسیدگی هستند. به عبارت دیگر، اجزای اصلی سه‌تار باید در شرایط مناسب و سلامت کامل قرار داشته باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد اجزای سه‌تار، می‌توانید به این لینک مراجعه کنید.
در نهایت، تزیینات موجود در انواع سه‌تار نه تنها تأثیری بر کیفیت ساز ندارند، بلکه صدای ساز و سلامت فیزیکی آن، اولویت‌های اصلی در هنگام خرید سه‌تار محسوب می‌شوند.
- سنگین و ضخیم نبودن دسته ساز زیرا ممکن است بعد از مدتی در اثر فشار سیم تاب بردارد
- هماهنگ بودن دسته ساز با دست و انگشتان نوازنده
- عدم تغییر فاصله سیم اول و آخر با دسته در تمام نقاط
- مشخص بودن بافت چوب صفحه و کاسه ساز
- ضخیم نبودن رنگ پوشش روی ساز به منظور جلوگیری از خفگی صدا
کیفیت ساز سه تار
نوع و کیفیت مواد اولیه، به ویژه چوب، نقش مهمی در ساخت سازها ایفا می‌کند و می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت صدای ساز و طول عمر آن داشته باشد. به همین دلیل، هرچه کیفیت ساز سه‌تار بالاتر باشد، قیمت آن نیز افزایش می‌یابد. بهترین گزینه برای صفحه سه‌تار، چوب درخت توت است که معمولاً دارای رنگ زرد می‌باشد. برای ساخت کاسه و دسته سه‌تار، چوب درخت گردو یا توت نیز از بهترین انتخاب‌ها به شمار می‌آید.
علاوه بر نوع چوب، عواملی مانند قدمت چوب و تعداد گره‌های موجود در آن نیز بر کیفیت ساز تأثیر می‌گذارند. هر چه چوب قدیمی‌تر و بدون گره‌های زیاد باشد، احتمال تولید یک سه‌تار با کیفیت بالاتر و قیمت بالاتر نیز بیشتر خواهد بود.
مهارت در تولید سه تار
کیفیت یک سه‌تار نه تنها به انتخاب چوب مناسب بستگی دارد، بلکه مهارت و تجربه سازنده نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. سازندگانی که مشهور و شناخته‌شده هستند، معمولاً سازهایی با صدای دل‌نشین و طول عمر بیشتر تولید می‌کنند و به همین دلیل قیمت سازهای آن‌ها بالاتر است. سازندگان برای تعیین کیفیت سازهای خود از سیستم مُهرگذاری استفاده می‌کنند؛ هرچه تعداد مُهرها بیشتر باشد، نشان‌دهنده کیفیت بالاتر ساز است. با این حال، باید مراقب جعل مُهرهای شناخته‌شده بود و بهتر است ساز را از سازندگان معتبر یا فروشگاه‌های مورد اعتماد خریداری کرد و در صورت امکان، ضمانت سلامت و اصل بودن آن را دریافت کرد. مهارت سازگر در هر مرحله از ساخت، تأثیر مستقیمی بر کیفیت و دوام ساز دارد.
نکات مهم در هنگام خرید ساز سه تار
در خرید سه تار، نکات زیر می‌تواند بسیار مفید باشد:
- همراهی با فرد آگاه: اگر با ساز آشنا نیستید، بهتر است فردی که تجربه دارد را با خود ببرید یا از فروشگاه‌های معتبر خرید کنید.
- اطلاعات درباره سازگر: اگر ساز را از سازگر مستقیم می‌خرید، اطلاعات کافی درباره او کسب کنید.
- آزمون صدا: به سیم‌ها مضراب بزنید و به صدای ساز گوش دهید. صدای سه تار باید نرم و یکدست باشد.
- انتخاب بر اساس سلیقه: سه تاری را انتخاب کنید که صدای آن به دل شما بنشیند و به شفافیت صدا توجه کنید.
- حالت دست‌گیری: ساز را در دست بگیرید و اطمینان حاصل کنید که در دست شما راحت است و تعادل دارد.
- تأثیر اندازه کاسه: بزرگی یا کوچکی کاسه در کیفیت ساز تأثیر ندارد، اما بر زیر و بم صدا مؤثر است.
- انتخاب بر اساس ظاهر: خرید سه تار فقط بر اساس ظاهر و عکس توصیه نمی‌شود.
- رنگ ساز: تیرگی یا روشنی رنگ ساز تأثیری بر کیفیت آن ندارد.
- بلندی صدا: بلندی صدا ملاک کیفیت نیست و این مسئله سلیقه‌ای است.
- تناسب دسته: قطر دسته باید به تدریج از بالا به پایین افزایش یابد.
- تحرک انگشت‌ها: انگشت اشاره را روی سیم‌ها قرار دهید و مطمئن شوید که حرکت انگشت‌ها راحت است.
- تعداد پرده‌ها: معمولاً سه تار باید 25 پرده داشته باشد و تعداد کمتر از این، غیرمعمول است.
- خرید دست‌دوم: خرید سه تار دست‌دوم می‌تواند گزینه خوبی باشد، البته با همراهی فردی با تجربه.
با رعایت این نکات، می‌توانید انتخاب بهتری در خرید سه تار داشته باشید.
بهترین سه تار برای شروع
بهترین مدل سه تار برای شروع سه تار بختیاری نام دارد.
