ساز آکاردئون چیست؟
آکاردئون سازی است با بدنه جعبه شکل که با ورود و خروج هوا به داخل بدنه تولید صوت میکند. از سوی دیگر آکاردئون به خانواده سازهای بادی آزاد-زبانه هم تعلق دارد، خانوادهای که سازهای ملودیکا و ساز دهنی نیز به آن تعلق دارند. همین تعریف، چندین جنبه مهم از ساز آکاردئون را برای ما آشکار میکند:
خانواده آکاردئون خودش شامل یک ردیف از سازها شامل: کنسرتینا (concertina)، بندونئون (bandoneon)، هارمونیوم (harmonium) و امریکن رید ارگان (American reed organ) میشود. علاوه بر این خود آکاردئون هم انواع متنوعی دارد. از جمله: کروماتیک، دیاتونیک، استاندارد یا فیری باس.
آکارئون از جهات بسیاری یک ساز چند صدا یا پلی فونیک است. با این ساز میتوانید چندین نت را در یک آن بنوازید. شما نه فقط میتوانید این کار را با فشردن چندین کلید به طور همزمان انجام دهید بلکه تنها با فشار دادن یک کلید میتوانید همزمان چند صدا را تولید کنید، البته در شرایطی که قبل از نواختن آکوردهای سمت چپ را تنظیم کنید. به این ترتیب آکاردئون یک ساز بسیار چندصدایی است که میتواند به تنهایی جای یک گروه موسیقی اجرا کند!آکاردئون به دلیل فرم بدنهاش این قابلیت را دارد که تفاوتهای بسیار ظریف صوتی ایجاد کند بر خلاف ساز مادرش «ارگان» که چنین قابلیتی را ندارد.
انواع آکاردئون
آکاردئون سازی است که در انواع شکلها و اندازهها موجود است. گاهی دکمه دارد و گاهی دارای کلیدهایی شبیه کلیدهای پیانو است. بسته به اینکه هر نوع را چه کسی در چه سالی برای اولین بار به بازار عرضه کرده باشد. از نظر تعداد کلیدها، زبانهها و جنس مواد سازنده با هم فرق دارند. به همین خاطر ظاهر و صدای آنها از یکی به دیگری تفاوت دارد. ممکن است یک آکاردئون قدیمی با طراحیهای بسیار فاخر ببینید یا اینکه یک آکاردئون با امکانات گسترده ببینید که حاصل استفاده از فناوریهای جدید در ساختار ساز است.
آکاردئون دکمهای و پیانویی
به طور کلی مردم با دو نوع آکاردئون آشنا هستند، مدلی که دکمه دارد و مدلی که صفحهای با کلیدهای شبیه پیانو دارد.
تاریخچه
ساز آکاردئون برای اولین بار سال ۱۸۰۰ میلادی در کشور آلمان و توسط فردی به نام ” فردریک بوچمن ” ساخته و به جهان موسیقی معرفی شد. نام اولیّه و ابتدایی این ساز، هارمونیکا بوده است که در واقع از همان نام هارمونی (به معنای همزمان اجرا کردن چند نُت) سر چشمه گرفته شده است. امروزه هارمونیکا را به یک ساز بادی لقب میدهند که برای آشنایی با آن کلیک کنید.نوع کروماتیک ساز آکاردئون (که در بخش ساختار درباره ی کروماتیک و دیاتونیک این ساز به طور کامل صحبت خواهیم کرد) در سال ۱۸۵۰ در آمریکا ساخته شد و امروزه هر دو نوع این ساز در جهان شناخته شده و مورد استفاده ی اهالی موسیقی قرار میگیرد.
ساختار ساز آکاردئون
همانطور که گفته شد، ساز آکاردئون مانند پیانو جزء دسته ی سازهای کلاویه ای میباشند. این ساز دارای سه بخش اصلی کلاویه ها، فانوس و دکمه ها میباشد که به دکمه های ساز، اصطلاحاً ” باس ” هم میگویند چون آکوردها و قسمت های باس یک قطعه توسط این دکمه ها اجرا میشود. بر روی کلیدها و باس های ساز، دکمه هایی وجود دارد که هریک از آنها، نوع صدای ساز را تغییر میدهند و به آنها ” صدا عوض کن ” یا ” ریجستر ” گفته میشود.
ساز آکاردئون در دو نوع ” دیاتونیک ” و ” کروماتیک ” ساخته میشود؛ نوع کروماتیک این ساز در واقع همان نوع کلاویه دار میباشد ولی نوع دیاتونیک این، تماماً حاوی دکمه است. در حال حاضر، آکاردئون کروماتیک رایج تر بوده و عموم مردم نیز شکل کروماتیک این ساز را در ذهن دارند و میشناسند.
آکاردئون یونیسونوریک (هم صدا) و بیسونوریک (دو صدا)
در یک تقسیم بندی کلی دیگر میتوان آکاردئونها را به دو دسته هم صدا (unisonoric) و دو صدا (bisonoric) تقسیم کرد. این تقسیمبندی بر این اساس به وجود آمده است که وقتی یک کلید را فشار میدهیم، آیا جهت جریان هوا، یعنی اینکه آکاردئون در حال فشرده شدن است یا در حال باز شدن، روی نتی که تولید میشود تاثیر دارد یا نه؟ در آکاردئونهای همصدا، در هر دو حال فقط یک نت تولید میشود اما در مدلهای دو صدا، وقتی شما بدنه آکاردئون را فشرده میکنید و یک کلید را فشار میدهید یک نت تولید میشود و وقتی که بدنه آن را کش میدهید و همان کلید را فشار میدهید نت دیگری تولید میشود.
دیاتوینک و کروماتیک
بیشتر آکاردئونهای دیاتونیک، آکاردئونهای دکمهای هستند که معمولا یک یا دو ردیف دکمه دارند. هر ردیف در یک کلید خاص کوک میشود و فقط قادر به نواختن همان گام است. این نوع آکاردئون معمولا از نوع بیسونوریک (دو صدا) است، این موضوع باعث میشود که نوازنده با همان دکمههای محدود بتواند صداهای بیشتری را تولید کند.
آکاردئون نوازی
نواختن ساز آکاردئون بدین شکل است که نوازنده کاملاً صاف و بدون اینکه قوز کند، روی یک صندلی نشسته، بندهای ساز را روی شانه های خود انداخته و با قرار دادن ساز روی ران پای چپ، نوازندگی را شروع میکند. ساز باید به طوری روی پای چپ قرار بگیرد که کلاویه های ساز، دقیقاً در امتداد بینی نوازنده باشد. در نظر داشته باشید که فانوس ساز نباید با بدن نوازنده تماسی داشته باشد و نیاز است تا از بدن نوازنده فاصله بگیرد.
نوازنده برای نواختن ساز، با انگشتان دست راست خود، به کلاویه ها و دکمه ها ضربه وارد کرده و با دست چپ شروع به آکورد گرفتن روی باس های ساز و باز و بسته کردن فانوس میکند. همچنین این ساز را به صورت ایستاده نیز میتوان نواخت به شرطی که بدن نوازنده، فشار خاصی را متحمّل نشود و در شرایط نرمال و طبیعی، شروع به نوازندگی کند. استایل و نحوه نواختن ساز در هنگام ایستادن و نشستن تفاوتی باهم ندارد.
نگهداری از ساز
تمامی سازهای جهان، نیاز به مراقبت و نگهداری مداوم و مستمر دارند .زیرا در غیر این صورت، ساز مدنظر به مرور زمان دچار اُفت کیفیت شده و ساختار اولیّه ی خود را از دست میدهد. طبعاً هر سازی با توجه به ویژگی ها و ساختاری که دارد، نیاز به یک سری نگهداری های مختص به آن ساز میباشد. در ادامه به برخی نکاتی که مربوط به نگهداری از ساز آکاردئون میباشد و با رعایت آنها موجب حفظ سلامت ساز در طولانی مدت میشود، اشاره شده است.
- مراقب باشید که سازتان دچار خط و خش، شکستگی و تَرَک خوردگی نشود زیرا موجب پایین آمدن کیفیت صدای ساز میشود.
- ترجیحاً سازتان را در معرض رطوبت شدید قرار ندهید.
- پس از تمرین و نواختن، ساز را به داخل هاردکیس برگردانید.
- خارج کردن و قرار دادن ساز به داخل هاردکیس بسیار مهم است. هنگام خروج آکاردئون از هاردکیس، دست چپ باید زیر کلاویه ها و دست راست باید گوشه ی بالایی سمت راست ساز را گرفته و ساز را بیرون بیاورد؛ روش قرار دادن ساز به داخل جعبه اش نیز به همین شکل است.
- کوک سازتان را به طور میانگین، هر ۳ سال یکبار چک کنید.
آکاردئون در فرهنگ آمریکایی و بریتانیایی
وقتی فیلمها و صحنههای نمایش در فرانسه و مخصوصاً پاریس اتفاق میافتد، در موسیقی متن فیلم اغلب از آکاردئون استفاده میشود. مردم بریتانیا ساز آکاردئون را یک ساز فرانسوی میدانند. مردم آمریکا هنگامی که نام آکاردئون آورده میشود، موسیقیهای ویژه رقص و آواز قدیمی در ذهنشان تداعی میشود.
نکات قابل توجه
- معمولاً نوازندگان سازهای کلاویه ای مانند پیانو با توجه به اینکه با کلیدهای سیاه و سفید و ساختار آن آشنایی دارند، برای یادگیری آکاردئون نسبت به دیگر هنرجویان، کار ساده تری در پیش دارند.
- برندهای متنوعی از ساز آکاردئون در بازار ایران و بازار جهانی وجود دارد امّا یکی از مشهورترین و پرفروش ترین برندهای این ساز، برند ” هوهنر ” میباشد که میتوانید برای خرید ساز، از این برند تهیه فرمایید.
- از نوازندگان مشهور این ساز میتوان به دومینیک فرونتیر، اینار فاگستاد و بروس هرنزبی اشاره کرد. در ایران نیز نوازندگانی همچون ناصر چشم آذر، محمد سریر و منوچهر چشم آذر که هر سه از آهنگسازان مطرح و بزرگ کشور میباشند، از شهرت بالایی برخوردارند.
- در صورتی که قصد خرید این ساز را دارا میباشید، حتماً قبل از خرید در رابطه با ساختار و نحوه خرید اصولی این ساز تحقیقاتی را انجام دهید. در مقاله ی راهنمای خرید آکاردئون به طور کامل و جامع در این باره صحبت شده و با رعایت نکات مذکور در این مقاله، بهترین خرید و انتخاب را خواهید داشت.
